ანტონ კიზირია

თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის პროფესორი, საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის ენათმეცნიერების ინსტიტუტის ქართველურ ენათა განყოფილების წამყვანი მეცნიერი თანამშრომელი, საქართველოს სსრ მეცნიერების დამსახურებუ-ლი მოღვაწე ანტონ იოსების ძე კიზირია _ დაიბადა 1914 წელს აბაშის რაიონის სოფ. კოდორში. სენაკის პედაგოგიური ტექნიკუმის დამთავრების 1931 შემდეგ მუშაობა დაიწყო ს. წყემის არასრულ საშუალო სკოლაში ქართული ენისადა ლიტერატურის მასწავლებლად. 1933 წელს იგი ჩაირიცხა ქუთაისის პედაგოგიური ინსტიტუტის ენისა და ლიტერატურის ფაკულტეტზე.1937 სწავლას აგრძელებს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასპირანტურაში. 1941 წლიდან კიზირია იწყებს ლექციების კითხვას თბილისის უნივერსიტეტის ფილოლოგიის ფაკულტეტზე. იმავე წელს იცავს საკანდიდატო დისერტაციას თემაზე:Pმართვა-შეთანხმების საკითხები ძველ ქართულში. -1943 წლიდან ა.კიზირია მუშაობს საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის ენათმეცნიერების ინსტიტუტში ჯერ უმცროს მეცნიერ თანამშრომლად, ხოლო 1945 წლიდან უფროს მეცნიერ თანამშრომლად. ეწეოდა პედაგოგიურ მუშაობას თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში, ქუთაისისა და თელავის სახელმწიფო პედაგოგიურ ინსტიტუტებში.ა.კიზირიას საყოველთაო აღიარება მოუტანა ვრცელმა მონოგრაფიებმა: მარტივი წინადადების შედგენილობა ძველ ქართულში (1969), მარტივი წინადადების შედგენილობა ქართველურ ენებში (1982). Iგი ავტორია ვრცელი გამოკვლევისა ზანური ენა. მანვე აქტიური მონაწილეობა მიიღო ქართული ენის განმარტებითი ლექსიკონის ტომების მასალათა შემზადებაში. იყო საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის ენისა და ლიტერატურის განყოფილებასთან არსებული ქართული ენის პრობლემური სამეცნიერო საბჭოს თავმჯდომარე, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტისა და ენათმეცნიერების ინსტიტუტის სამეცნიერო საბჭოების, აგრეთვე, ბაქოს პედაგოგიური ინსტიტუტის სამეცნიერო ხარისხების მიმნიჭებელი საბჭოს წევრი. იგი ავტორია 70-ზე მეტი სამეცნიერო ნაშრომისა, რომელთაგან 6 მონოგრაფიადა ერთი სახელმძღვანელოა მაღლესი სასწავლებლებისათვის (ქართული ენა პრაქტიკუმი)


ბიბლიოგრაფია

1. ადგილისა და დროის გარემოება ძველ ქართულში. - იკე, V, 1951, გვ. 95-123. - რეზ. რუს. ენ.
2. გავრცობილი შემასმენელი ქართველურ ენებში. - ენათმეცნ. ინ-ტის 33-ე სამეცნ. სესია. 1977 წ. 1-2 ნოემბ. მუშაობის გეგმა და თეზისები, თბ., 1977, გვ. 9-11
3. გამოჩენილი მეცნიერი და საზოგადო მოღვაწე (ა. ჩიქობავა). - ჟურნ. `სკოლა და ცხოვრება", #7, 1868, გვ. 82-85
4. განკერძოებითი განსაზღვრება ძველ ქართულში. - იკე, XVIII, 1973, გვ. 191-196, რეზ. რუს. ენ.
5. განსაზღვრებითი დამოკიდებული წინადადება ძველ ქართულში. - მაცნე, #2, 1968, გვ. 179-195
6. იხ. გიგინეიშვილი ი., კიზირია ა., მარტიროსოვი ა.
7. დანართი ძველ ქართულში იკე, XIV, 1964, გვ. 177-186. - რეზ. რუს. ენ.
8. დიდი მეცნიერი და საზოგადო მოღვაწე. - ჟურნ. `ქართ. ენა და ლიტ. სკოლაში", 1966, #2, გვ. 78-80 ვ. თოფურიას გარდაცვალების გამო
9. - ებ. ნიშნიანი მრავლობითი რიცხვის სინტაქსური ძალისათვის ძველ ქართულში. - იკე, ტ. 7, 1955, გვ. 35-41, რეზ. რუს.ენ.
10. [ენათმეცნიერი. 1914 - 1986, ნეკროლოგი]. - გაზ. `თბილისი", 1986, 12 დეკ. გვ. 7.
11. ერთშემადგენლიანი წინადადება ძველ ქართულში, - ენათმეცნ. ინ-ტის XIV სამეცნ. სესია. 1937. თეზისები, გვ. 11-19 ქესს, I, თბ., 1959, გვ. 131-138
12. ვარლამ თოფურია (1901-1966). თსუ შრ., 13 6-7, 1974, გვ. 5-19
13. ვითარების გარემოების გამოხატვის საშუალებანი ქართველურ ენებში. - იკე, XX, 1978, გვ. 37-60. თეზისები. ენათმეცნ. ინ-ტის XXIX სამეცნ. სესიის. თბ., 1973, გვ. 8-9
14. ვითარების გარემოება ძველ ქართულში. - იკე, IX-X, 1958, გვ.137-145 ენათმეცნ. ინ-ტის XIII სამეცნ. სესია, 1956, თეზისები, გვ. 9-10
15. ... ქალდანი მ. ვინც შუქი მოჰფინა მსობლიური ენის აქტუალურ პრობლემებს. - გაზ. `თბილისი", 1981, 12 ოქტ. ვარლამ თოფურიას დაბადების 80 წლისავი
16. ზანური ენა. - ქართული საბჭოა ენციკლოპედია. ტ. IV
17. ზოგი კავშირის ხმარებისათვის ახალ ქართულში. - `ქართ. ენისა და ლიტ. სწავლ. საკითხები სკოლაში", IX, თბ., 1956, გვ. 47-56
18. -თვის | -ზე და გამო | ზე თანდებულთა მონაცვლეობა. - მაცნე, 1981, #3, გვ. 117-121. - რეზ. რუს. ენ. საქ. ქართ. ენის კათედრათა IX კონფ., თეზისები, თბ., 1981, გვ.15
19. ივანე ჯავახიშვილი გრამატიკული სქეს-კატეგორიის შესახებ ქართველურ ენებში. - ენათმეცნ. ინ-ტის XXXI სამეცნიერო სესია, 1976 წ. 21-22 ივნ., მუსაობის გეგმა და მოხს. თეზისები გვ. 11
20. კარგი შენაძენი. - გაზ. `სახალხო განათლება", 1961, 5 ივლ., გვ. 4
21. კომპოზიტთა მართლწერისა და შედგენილობის ზოგი საკითხისათვის. - ჟურნ. `სკოლა და ცხოვრება", #6, 1961, გვ. 30-34
22. მართვა-შეთანხმების საკითხები ძველ ქართულში ჯრუჭის ოთხთავის მიხედვით. თბ. 1941, 8 გვ.
23. მარტივი წინადადების შედგენილობა ძველ ქართულში. - თბ, 1963 335 გვ.
24. მარტივი წინადადების შედგენილობა ქართველურ ენებში. თბ., 1982, 309 გვ. - რეზ. რუს. ენ.
25. მეცნიერი პედაგოგი, - გაზ. `კომუნისტი", 1971 წ., 9 იანვ. ეხება ვ. თოფურიას დაბადების 70 წლისთავს
26. მიმართვა ძველ ქართულში. - ქესს, III, თბ., 1963, გვ. 19-27, - რეზ. რუს. ენ.
27. მნიშვნელოვანი გამოკვლევა ქართულ დიალექტოლოგიაში. - გაზ. `სახალხო განათლება", 1957, 17 აპრ.
28. ნანათესაობითარი მსაზღვრელის ურთიერთობისათვის საზღვრულთან ქართულში. - იკე, ტ. I, 1946, გვ. 329-336; კრ., სახ. ბრ. ისტორიისათვის ქართვ. ენებში", წ. 1, თბ., 1956, გვ. 345-352
29. ნათესაობითში დასმული პირმიუმართავი დამატება ძველ ქართულში. - იკე, XII, 1960 გვ. 221-229. - რეზ. რუს. ენ.
30. ნათესაობითარი მსაზღვრელის ურთიერთობისათვის საზღვრულთან. - იკე, ტ. I, 1946, გვ. 229-336, გადაბეჭდ. კრ-ში: `სახ. ბრ. ისტორიისათვის ქართვ. ენებში", I, 1956, გვ. 345-352
31. ობიექტის მიერ ზმნის შეთანხმება მრავლობით რიცხვში თანამედროვე ქართულში. - იკე, ტ 24, გვ. 100-112 - რეზ. რუს. ენ. ენათმეცნ. ინ-ტის XXXVIII სამეცნ. სესია, თეზისები, თბ., 1982, გვ. 18-19
32. რთული წინადადების შედგენილობა ძველ ქართულში, თბ., 1969, 159 გვ.
33. რთული თანწყობილი წინადადება ძველ ქართულში. - იკე. ტ. VIII, 1956, გვ.19-38. - რეზ. რუს. ენ.
34. რთული და თანწყობილი წინადადება ახალ ქართულში. - კრ. `ქართ. ენისა და ლიტ. სწავლების საკითხები სკოლაში", VIII, თბ., 1955, 3-10
35. რთული წინადადების ერთი თვისებების შესახებ ძველ ქართულში. - საქ. უმაღლესი სასწ. ქართ. ენის კათედრათა VII რესპ. სამეცნ. - მეთოდ. კონფ., 1967 წ., 28-29 ოქტ. მუშაობის გეგმა და მოხს. თეზისები., გვ. 16-17
36. რთული წინადადების შედგენილობა ძველ ქართულში. თბ., 1969, 156 გვ.
37. რიცხვით სახელებთან დაკავშირებული საკითხები. - ჟურნ. `კომ. აღზრდა", #2, 1939, გვ. 26-29
38. საბჭოთა კავშირის მეცნიერებათა აკადემია და ქარტველური ენების შესწავლა. - მაცნე, 1974, #3, გვ. 86-91
39. საერო მწერლობის ძეგლთა ენის სინტაქსის ზოგიერთი საკითხი (XII-XVIII სს მხატვრული ძეგლების მიხედვით) - იკე, VI, 1954, გვ. 137-156, - რეზ. რუს. ენ.
40. საყურადღებო ნაშრომი მართლწერის საკითხებზე. გაზ. `სახ. განათლება", 1961, 8 აგვ.
41. საჭიროა თუ არა ენის სწავლება საშუალო სკოლის უკანასკნელ კლასებში. - გაზ. `საბჭოთა მასწავლებელი", 15 აგვ. 1940
42. სახელობითსა და მოთხრობითის ფუნქციები ქართულში. - კრ. `სახელის ბრუნების ისტორიისათვის ქართველურ ენებში", წ. ქ, თბ., 1956, გვ. 362-373
43. სახელოვანი მეცნიერი და საზოგადო მოღვაწე. - გაზ. `სახ. განათლება", 1981, 11 თებ. ქეთევან ლომთათიძის დაბადების 70 წლისთავი
44. სინტაგმები მარტივ წინადადებაში. - გაზ. `სახ. განათლება", 1950, 26 იანვ.
45. სინტაგმები ქართულში. - თსუ სამეცნ. სესია 1952 წ, 20-22 ივნ. მუშაობის გეგმა და მოხს. თეზისები, თბ., 1952, გვ. 23
46. სინტაგმის საკითხისათვის. - თსუ შრ., 53, თბ., 1954, გვ. 205-215
47. სინტაქსური ურთიერთობის განვითარების ზოგი საკითხი ქართულში. - თსუ შრ., გვ. 3(142), გვ. 95-99. 1972 წ.
48. სინტაქსური ურთიერთობის განვითარების ზოგი საკითხი ქართულში. - საქ. ენის კათედრათა კონფ., თეზისები, თბ., 1980, გვ. 25-26
49. სინტაქსური ურთიერთობის განვითარების ზოგი საკითხი ქართულში, I, - ენათმეცნ. ინ-ტის XXIV სამეცნ. სესია, თეზისები თბ., 1968, გვ.7
50. სინტაქსური ურთიერთობის განვითარებისათვის ქართულში. - თსუ სამეცნ. სესია, 1954, 22-27 ნოემბერი, თეზისები, თბ. 1954, გვ. 129-130
51. სტუდენტთა წერითი ნამუშევრების მოკლე დახასიათება. - გაზ. `საბჭ. მასწავლებელი", 1941, 14 ივნ.
52. სუბიექტის განზოგადება წინადადებაში. - საქ. ქართ. ენის კათედრათა X კონფ., თეზისები, თბ., 1984 გვ. 21-22
53. სულხან-საბა ორბელიანი - ლექსიკოგრაფი. - `კომუნისტი", 1938, 4 ნოემბ.
54. უსრული წინადადება ქართულში. - მაცნე, 1975, #4, გვ. 135-149. ენათმეცნ. ინ-ტის XXVIII სამეცნ. სესია, თეზისები, თბ., 1972, გვ. 9
55. უსრული წინადადება ქართულში. - ენათმეცნ. ინ-ტის 28-ე სამეცნ. სესია, 1972, 15-17 ნოემბ., მუშაობის გეგმა და მოხს. თეზისები, თბ., 1972, გვ. 9; მაცნე, 1975, #4, გვ. 135-149
56. ფილოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი: - გაზ. `კომუნისტი", 1966, 18 ივნ.
57. ... ქალდანი მ. ვარლამ თოფურია (ცხოვრება და სამეცნიერო პედაგოგიური მოღვაწეობა) თბ., 1968, 400 გვ.
58. ქართული ენა, I, ფონეტიკისა და მორფოლოგიის პრაქტიკუმი თბ., 1957, II გამოც., 1960, III გამოც., 1969
59. ქართული ენა. პრაქტიკუმი თბ. 1974, 276 გვ., თბ., 1984 წ, 262 გვ.
60. ქართული ენის სინტაქსის საკითხების ვარლამ თოფურიას შრომებში. - იკე, 1980, ტ. 22, გვ. 161-183. - რეზ. რუს. ენ.
61. ქართული ენათმეცნიერების ქურუმი. - გაზ. `სოფლის ცხოვრება", 1968, 14 ივნ., გვ. 3
62. ქართული ენის მოამაგე. - გაზ. `ახალი კოლხეთი" (ფოთი), 1968, 20 იანვ. აკად. ვ. თოფურიას ხსოვნის აღსანიშნავად
63. იხ. გიგინეიშვილი ი., კიზირია ა., მარტიროსოვი არ. ქართული ლიტერატურული ენის განვიტარება...
64. ქართული მართლწერის დამხმარე სახელმძღვანელო. - გაზ. `სახ. განათლება", 1958, 29 ოქტ.
65. ღრმად დავეუფლოთ მშობლიურ ენას. - გაზ. `ნორჩი ლენინელი", 1951, 27 სექტ.
66. ქვემდებარის ბრუნვათა მიმართება ქართველურ ენებში. - არნ. ჩიქობავას დაბადების 80 წლისთავისადმი მიძღვნილი კრებული თბ., 1979, გვ. 95-103
67. ქვემდებარე-შემასმენლის ურთიერთობათა ქართული ენის დასავლური დიალექტის მიხედვით. - ქესს, 4, 1974, გვ. 75-91. - რეზ. რუს. ენ. ენათმეცნ. ინ-ტის XXVI სამეცნ. სესია, თბ., 1970, თეზისები, გვ. 9-10
68. ქვემდებარე და დამატება ახალ ქართულში. - გაზ. `სახ. განათლება", 20 ივნ. 1951; `ქართ. ენისა და ლიტ. სწავლების საკითხები სკოლაში", V, 1953, გვ. 21-31
69. შემასმენლის ადგილი წინადადებაში. - გაზ. `სახ. განათლება", 1947, 6 მარტი; ჟურნ. `ქართ. ენა და ლიტ. სკოლაში", III, 1950, გვ. 37-43
70. შერწყმული წინადადება ძველ ქართულში. - იკე, ტ. 4, 1952, გვ. 203-237, - რეზ. რუს. ენ.
71. ჩართული სიტყვა და წინადადება ძველ ქართულში. - იკე, XV, 1966, გვ. 172-180. - რეზ. რუს. ენ.
72. ძველი ქართული ენის სინტაქსის ძირითადი საკითხების სწავლებისათვის საშუალო სკოლაში. - ჟურნ. `ქართული ენა და ლიტერატ. სკოლაში", #2, 1976, გვ. 29-32
73. წარმომავლობის სახელები თანამედროვე სალიტერატურო ქართულში. - იკე, 1985, ტ. 23, გვ. 40-53. - რეზ. რუს. ენ.
74. არამხატვრული პროზის წაკითხვის თავისებურებანი. - ენათმეცნ. ინ-ტის XLII სამეცნ. სესია, თეზისები, თბ., 1984, გვ. 23
75. გრძნობის ინტონაციური გამოხატვის საშუალებანი ქართულ სალიტერატურო ენაში. - ენათმეცნ. ინ-ტის XLIII სამეცნ. სესია, თეზისები, თბ., 1985, გვ. 24-25
76. თანხმოვანთა დაბრკოლების ადგილისა და რაგვარობის შესახებ ჭანურში. - `მეტყველების ანალიზის საკითხები", V, 1974, გვ. 23-38 - რეზ. რუს. ენ.